Er wordt vaak gezegd dat je maar één kans hebt om een eerste indruk te maken. Het klinkt bijna als een natuurwet, een regel die je negeert op eigen risico. In sollicitatietrainingen, presentaties over klantrelaties en zelfs in populaire zelfhulpboeken wordt de eerste indruk verheven tot een magisch moment: de paar seconden waarin iemand jou ziet, hoort of voor het eerst spreekt, zouden bepalend zijn voor de rest van jullie relatie. De kleding die je draagt, de manier waarop je hand schudt, je glimlach of juist je nerveuze blik. Het zou allemaal samenkomen in één onuitwisbaar oordeel. Een oordeel dat, zo wordt beweerd, nauwelijks meer bij te stellen is.

Maar klopt dat beeld wel? Is die eerste indruk werkelijk de beslissende factor, of is dat vooral een mythe die ons tot alertheid maant? Want als we erover nadenken, lopen we tegen een fundamenteel probleem aan: elke persoon heeft andere verwachtingen, andere voorkeuren, en dus een ander referentiekader om jou te beoordelen. Wat voor de één overtuigend en sympathiek is, kan voor de ander overkomen als arrogant of geforceerd. De ene gesprekspartner ziet je rustige houding als betrouwbaar, de andere vindt je juist passief. Hoe kan die eerste indruk dan een universele maatstaf zijn, als het beoordelingskader voortdurend verschuift?

Het idee dat er een vaste formule is voor een goede eerste indruk, doet daarmee denken aan een illusie van controle. Natuurlijk is het logisch dat de eerste momenten van contact gewicht hebben ze vormen immers het startpunt van de interactie. Maar de vraag is: hoe vast staat dat beeld? Onderzoek naar sociale perceptie laat zien dat mensen hun mening verrassend vaak bijstellen, zeker wanneer ze meer informatie krijgen of de context verandert. De collega die je tijdens de eerste ontmoeting stug vond, blijkt in werksituaties warm en hulpvaardig te zijn. De buurman die bij de eerste kennismaking joviaal en spraakzaam was, blijkt later vooral zichzelf te horen praten.

Bovendien speelt er nog een ander element: wijzelf zijn geen constante factor. Onze eigen stemming, onze energie, en zelfs ons zelfvertrouwen op dat moment kleuren hoe wij overkomen. Een eerste indruk is daarmee niet alleen een reflectie van wie wij zijn, maar ook van de omstandigheden waarin we ons bevinden. Denk aan de sollicitant die op weg naar het gesprek vaststond in de file, te laat arriveerde en daardoor gespannen overkwam. Of de spreker die tijdens een netwerkborrel wat afstandelijk leek, simpelweg omdat hij die dag al vijftien gesprekken had gevoerd. Het idee dat die ene ontmoeting dé waarheid over iemand onthult, negeert dat er altijd een verhaal achter het moment zit.

En zelfs als we dat verhaal zouden kennen, blijft er nog de subjectiviteit van de ander. De ontvanger van onze eerste indruk brengt zijn eigen geschiedenis mee. Iemand die slechte ervaringen heeft gehad met extraverte types, zal extraversie anders beoordelen dan iemand die dat juist als teken van vriendelijkheid ziet. Een formele kledingstijl kan voor de één professionaliteit uitstralen, voor de ander juist afstandelijkheid. Onze reacties op elkaar zijn dus niet alleen gebaseerd op wat de ander uitstraalt, maar ook op wat wij verwachten, hopen of vrezen.

Toch blijft het verleidelijk om de eerste indruk als beslissend te zien, misschien omdat het eenvoud biedt in een complexe wereld. Het geeft een gevoel van grip: als we maar zorgen dat we op dat ene moment “goed” overkomen, hebben we het belangrijkste werk gedaan. Maar de realiteit is rommeliger. In het dagelijks leven hebben we talloze interacties waarin onze mening over iemand kantelt. Soms langzaam, soms abrupt. Denk aan vriendschappen die aarzelend beginnen en later verdiepen, of juist relaties die starten met vuurwerk en eindigen in teleurstelling.

Er zijn zelfs momenten waarop het bijstellen van een eerste indruk bijna onvermijdelijk is. In professionele omgevingen bijvoorbeeld, waar langdurige samenwerking ons dwingt voorbij het eerste beeld te kijken. Je leert elkaars sterke en zwakke punten kennen, ziet hoe iemand reageert onder druk, of ontdekt dat achter een gereserveerde buitenkant een scherpe humor schuilt. In zulke gevallen blijkt de eerste indruk hooguit een startpunt, een schets die gaandeweg wordt ingekleurd, soms tot het oorspronkelijke beeld onherkenbaar is geworden.

Misschien is het daarom zinvoller om de eerste indruk niet te zien als een definitief oordeel, maar als een uitnodiging tot nieuwsgierigheid. In plaats van te streven naar een ‘perfecte’ eerste indruk, zouden we kunnen accepteren dat die altijd onvolledig is zowel in wat wij uitstralen, als in wat de ander opvangt. Dat betekent niet dat we slordig of onverschillig moeten zijn in onze eerste ontmoeting met iemand. Het betekent wel dat we de kracht van vervolgindrukken niet moeten onderschatten.

Want net zoals een boek niet wordt beoordeeld op alleen de eerste bladzijde, is ook een mens niet volledig te begrijpen in het eerste kwartier van een gesprek. Elk contactmoment voegt lagen toe, biedt correcties of bevestigingen, en soms zelfs verrassende wendingen. Het is in die opeenvolging van indrukken dat echte relaties zich vormen, of ze nu zakelijk, vriendschappelijk of romantisch zijn.

Dus ja, de eerste indruk kan belangrijk zijn, maar alleen binnen de beperkingen die we haar zelf opleggen. Het is een snapshot, geen definitieve diagnose. En wie gelooft dat alles afhangt van dat ene moment, loopt het risico waardevolle kansen te missen om iemand echt te leren kennen. De kunst is misschien wel om je bewust te zijn van je eerste indruk, zonder erdoor gebiologeerd te raken. Om open te blijven voor de mogelijkheid dat je het mis had of dat de ander jou ook pas later op waarde zal schatten.

Groetjes